Podeszwa środkowa – klucz do efektywnego biegu

W ostatnich latach technologia w produkcji butów do biegania przeszła prawdziwą rewolucję, co przełożyło się na znaczący wzrost wydajności biegaczy – zarówno amatorów, jak i profesjonalistów. Choć wiele mówi się o karbonowych płytach (tzw. carbon plates), najnowsze badania zwracają uwagę na inny kluczowy element: materiał podeszwy środkowej. W tym artykule przyjrzymy się, jak różne materiały wpływają na osiągi, jakie innowacje wprowadzają producenci oraz jak przekłada się to na efektywność biegową.

1. Czym jest podeszwa środkowa?

Podeszwa środkowa to warstwa buta odpowiedzialna za:

Amortyzację: przejmowanie wstrząsów i łagodzenie kontaktu stopy z podłożem,
Sprężystość i zwrot energii: przekłada się na dynamikę każdego kroku,
Komfort: chroni stawy i mięśnie podczas długich treningów oraz startów w zawodach.

Najpopularniejsze materiały stosowane w tej części buta to:

EVA (Ethylen-Vinyl-Acetate, czyli etylen-octan winylu) – tradycyjny materiał, powszechnie używany w obuwiu sportowym. Zapewnia dobrą amortyzację, ale po wielu przebiegniętych kilometrach może tracić sprężystość.
PEBA (Polyether-Block-Amid, zwany też Pebax) – materiał o wyższej odporności na zużycie i znacznie lepszym zwrocie energii. Jest także lżejszy, co w bieganiu ma duże znaczenie.

2. EVA vs. PEBA – kluczowe różnice

Amortyzacja
- EVA: Miękka i przyjemna amortyzacja. Jednak po setkach kilometrów but traci część właściwości, co może powodować większe obciążenie stawów.
- PEBA: Materiał zdecydowanie bardziej wytrzymały i sprężysty w dłuższej perspektywie. Nawet po 400–500 km zachowuje znaczną część swoich pierwotnych parametrów.
Zwrot energii
- EVA: Oferuje przyzwoity, ale nie rekordowy zwrot energii.
- PEBA: Według najnowszych badań może oddawać nawet do 85% energii, co szczególnie docenią biegacze długodystansowi, np. w maratonie czy w biegach triathlonowych.
Masa buta
- EVA: Z reguły buty z tym materiałem są nieco cięższe.
- PEBA: Lżejsza konstrukcja pozwala na bardziej efektywny bieg oraz wyraźnie odczuwalną dynamikę.

3. Karbonowe płyty a podeszwa środkowa

Wprowadzenie karbonowej płytki do konstrukcji buta pozwala na usztywnienie podeszwy, co zmniejsza ugięcie w trakcie biegu i pomaga zaoszczędzić energię. Jednak z najnowszych badań wynika, że to właśnie odpowiednio zaprojektowana podeszwa środkowa odgrywa kluczową rolę w całym układzie. Połączenie karbonowej płytki z elastycznym i wytrzymałym materiałem w podeszwie środkowej – takim jak PEBA – może przynieść znacznie lepsze efekty niż stosowanie karbonu z mniej sprężystą pianką EVA.

4. Co mówią badania?

Badania przeprowadzone przez Rodrigo-Carranza i wsp. (2024) wykazały, że:

Buty z podeszwą środkową wykonaną z materiału PEBA zachowują swoje właściwości nawet po 450 km użytkowania, podczas gdy buty z tradycyjną pianką EVA wyraźnie tracą na sprężystości.
Znaczna różnica w dynamice i komforcie biegu zauważalna jest zarówno u amatorów, jak i zaawansowanych zawodników.

Wskazówki dla triathlonistów i biegaczy długodystansowych są jednoznaczne: buty z wytrzymałym, wysokoenergetycznym materiałem w podeszwie środkowej mogą istotnie poprawić wyniki i zminimalizować ryzyko kontuzji.

5. Przykładowe technologie i modele

Nike ZoomX (materiał oparty o PEBA): Charakteryzuje się znakomitym zwrotem energii. Modele z tym materiałem, np. Nike ZoomX Vaporfly Next%, kosztują w Polsce zazwyczaj od 700 do 1100 zł.
Adidas Lightstrike Pro: Lekkie, sprężyste pianki stosowane w modelach Adizero. Ceny butów z tą technologią wahają się w granicach 600–900 zł.
New Balance FuelCell: Materiał zapewniający dobrą amortyzację i wysoki zwrot energii. Ceny modeli startowych i treningowych kształtują się zwykle między 400 a 800 zł.

W wielu z tych butów łączy się lekką, sprężystą piankę z karbonową płytką, co daje dodatkowy efekt „napędowy” i wspomaga zachowanie formy biegowej nawet przy dużym zmęczeniu mięśni.

6. Wnioski i rekomendacje

Komfort i skuteczność: Odpowiednio dobrana podeszwa środkowa może nie tylko podnieść osiągi, ale też zapewnić większy komfort, szczególnie w długich biegach.
Dopasowanie do potrzeb: Warto testować różne modele – nie ma uniwersalnego rozwiązania dla każdego biegacza. Osoby cięższe mogą potrzebować nieco bardziej miękkiej amortyzacji, z kolei lżejsi biegacze mogą docenić sztywniejszą konstrukcję z jeszcze wyższym zwrotem energii.
Trwałość: Technologie takie jak PEBA są coraz częściej wybierane przez producentów ze względu na wysoką odporność na zużycie. Choć buty tego typu bywają droższe, ich właściwości mogą się utrzymywać przez dłuższy czas.

Źródła

Rodrigo-Carranza et al. (2024). The Influence of Midsole Materials on Running Economy and Long-Distance Performance. Journal of Sports Science.
Materiały producentów obuwia biegowego: Nike, Adidas, New Balance.

Informacje o sprzęcie

Nike ZoomX: Lekka pianka o wysokim zwrocie energii; stosowana m.in. w modelach Vaporfly i Alphafly.
Adidas Lightstrike Pro: Zaawansowana pianka w modelach Adizero, przeznaczona dla biegaczy szukających szybkiego i dynamicznego buta startowego.
New Balance FuelCell: Amortyzacja i wysoki zwrot energii w butach treningowo-startowych.